Khái niệm chữ ký số
Có nhiều góc độ định nghĩa về token. Dưới góc độ doanh nghiệp sử dụng token thì chữ ký số/chứng thư số/token điện tử…là một thiết bị đã mã hóa tất cả dữ liệu, thông tin của một doanh nghiệp, dùng ký thay cho chữ ký trên các loại văn bản và tài liệu số thực hiện trong giao dịch điện tử hay qua mạng internet.
 

Căn cứ khoản 6 điều 3 Nghị định 130/2018/NĐ-CP quy định chi tiết về chữ ký số và dịch vụ chứng thực chữ ký số thì: "Chữ ký số" là một dạng chữ ký điện tử được tạo ra bằng sự biến đổi một thông điệp dữ liệu sử dụng hệ thống mật mã không đối xứng, theo đó, người có được thông điệp dữ liệu ban đầu và khóa công khai của người ký có thể xác định được chính xác:

- Việc biến đổi nêu trên được tạo ra bằng đúng khóa bí mật tương ứng với khóa công khai trong cùng một cặp khóa;

- Sự toàn vẹn nội dung của thông điệp dữ liệu kể từ khi thực hiện việc biến đổi nêu trên.

- Có thể chia chữ ký số thành hai phần chính sau:

+ Phần cứng - giống một chiếc USB (được gọi là USB token) và được bảo mật bằng mật khẩu hay còn gọi là mã PIN;

+ Chứng thư số là phần không thể tách rời của chữ ký số, chứa tất cả dữ liệu đã được mã hóa của doanh nghiệp.

CHỮ KÝ SỐ VÀ CHỨNG THƯ SỐ CÓ GIỐNG NHAU?

Thực chất, chứng thư số là phần mã hóa bên trong chữ ký số chứa đựng các thông tin định danh nhằm xác nhận cá nhân, doanh nghiệp nào là người sử dụng chữ ký số.

Nội dung của chứng thư trong chữ ký số của doanh nghiệp gồm các thông tin cơ bản sau:
 

CHỮ KÝ SỐ ĐƯỢC DÙNG CHO MỤC ĐÍCH GÌ?

Chữ ký số sử dụng để kê khai nộp thuế trực tuyến, kê khai hải quan điện tử, giao dịch ngân hàng điện tử, giao dịch chứng khoán điện tử, kê khai bảo hiểm xã hội điện tử, ký hóa đơn điện tử, cổng thông tin một cửa quốc gia, cơ quan hành chính…mà không phải in các tờ kê khai, đóng dấu đỏ của công ty.

Cá nhân, doanh nghiệp có thể dùng chữ ký số để ký hợp đồng với các đối tác làm ăn trực tuyến mà không cần gặp nhau. Chỉ cần ký vào file hợp đồng và gửi qua email.

 Lợi ích mà chữ ký số mang lại đối với doanh nghiệp:

- Chữ ký số điện tử là thiết bị đảm bảo an toàn và chính xác, có tính bảo mật và toàn vẹn dữ liệu cao;

- Các hồ sơ trực tuyến được công nhận về mặt pháp lý tương đương các hồ sơ bản cứng (có chữ ký của người có thẩm quyền và con dấu của tổ chức/doanh nghiệp). Vì thế đây là bằng chứng chống chối bỏ trách nhiệm trên nội dung đã ký, giúp cá nhân/cơ quan/tổ chức yên tâm hơn với giao dịch điện tử của mình;

- Ngoài ra, chữ ký số sẽ giúp việc trao đổi dữ liệu dễ dàng, nhanh chóng, đảm bảo tính pháp lý, tiết kiệm rất nhiều thời gian đi lại, chờ đợi, không phải in ấn hồ sơ. Việc ký kết cũng có thể diễn ra ở bất kì đâu, bất kì thời gian nào.

Với chữ ký số, doanh nghiệp không còn phải in ấn và quản lý tài liệu giấy. Tổ chức/doanh nghiệp có thể điện tử hóa việc ký và lưu trữ các chứng từ, tài liệu như hợp đồng, chứng từ kế toán, báo cáo kế toán, báo cáo quản trị…

MUA CHỮ KÝ SỐ Ở ĐÂU?

Vậy nên mua chữ ký số của nhà cung cấp nào? Hiện nay có hơn 15 tổ chức được Bộ thông tin và Truyền thông cho phép cung cấp dịch vụ chữ ký số như: VIETTEL, VNPT, FPT, BKAV, CK, VINA, NEWTEL, NACENCOMM, SAFE-CA…Chữ ký số của nhà cung cấp nào cũng đều tốt cả, tính năng sử dụng như nhau, quan trọng là bạn có chọn được đơn vị cung cấp dịch vụ (hay còn gọi là Đại lý/CTV chữ ký số) tốt hay không. Có 2 yếu tố bạn cần cân nhắc khi lựa chọn đại lý chữ ký số:

Việc đẩy mạnh chữ ký số cá nhân sẽ giúp cho quá trình chuyển đổi số quốc gia tại Việt Nam trở nên nhanh chóng, thuận tiện.

Vai trò của chữ ký số trong chuyển đổi số Quốc gia

Ngày 16/11, hội thảo trực tuyến "Chữ ký số cá nhân: Đón đầu cơ hội cho Ngành Tài chính - Ngân hàng" đã được tổ chức với sự tham gia của đại diện các cơ quan, ban, ngành, tổ chức liên quan cùng các diễn giả hàng đầu trong cả nước.

Các diễn giả tham gia hội thảo nhấn mạnh việc đẩy mạnh chữ ký số cá nhân sẽ giúp cho quá trình chuyển đổi số quốc gia tại Việt Nam trở nên nhanh chóng và thuận tiện hơn. Tuy nhiên, vẫn còn khá nhiều rào cản ở phía trước.

Nhận diện khó khăn

Mặc dù là những lĩnh vực đi đầu trong việc số hóa tại Việt Nam, tuy nhiên việc định danh điện tử dành cho các giao dịch thuộc ngành tài chính ngân hàng, bảo hiểm, chứng khoán vẫn chưa thực sự đáp ứng được nhu cầu cũng như mong muốn của các khách hàng và nhà đầu tư.

Đối với các ngân hàng, hình thức xác thực cho các giao dịch vẫn chủ yếu thực hiện với SMS OTP, Token OTP, email OTP… cho cá nhân và SmartOTP (Soft OTP) cho các giao dịch nhóm.

Các hình thức xác thực này đã giúp khách hàng giảm thời gian đi lại, tiết kiệm chi phí, giao dịch an toàn, song vẫn còn tồn tại những hạn chế như phải chờ đợi mã xác thực riêng lẻ cho từng giao dịch, với một số thiết bị phải nhập thủ công mã OTP cũng có thể dẫn đến sai sót… Trong khi đó, chữ ký số vẫn chỉ được thực hiện trong nội bộ các ngân hàng và vẫn còn phải phụ thuộc vào các thiết bị vật lý lưu trữ mã bí mật (USB token) và thiết bị kết nối như PC, Laptop…

Điều tương tự cũng diễn ra với ngành chứng khoán khi các hình thức ký xác thực hiện nay, bao gồm ký số sử dụng USB Token cũng chưa thực sự đáp ứng được nhu cầu của các nhà đầu tư.

Riêng với lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm, phần lớn các giao dịch đều phát sinh vãng lai chứ không đều đặn liên tục như các giao dịch chứng khoán hay ngân hàng. Một hình thức ký số từ xa với các gói cước ngắn hạn, chi phí hợp lý sẽ góp phần không nhỏ để doanh nghiệp và khách hàng thuận lợi hơn trong việc ký kết các hợp đồng điện tử.

Ký số từ xa (Remote Signing) dù mới chỉ được phát triển trên thế giới chưa lâu nhưng đã nhanh chóng được chứng minh tính hiệu quả, bảo mật trên các giao dịch điện tử, góp phần không nhỏ trong việc thúc đẩy nền kinh tế phát triển, đặc biệt trong quá trình chuyển đổi số tại Việt Nam.

Chính vì vậy, các chuyên gia tham dự hội thảo đã tập trung chia sẻ những khó khăn, thử thách cũng như cơ hội đi tắt, đón đầu với chữ ký số cá nhân trong việc phát triển các giao dịch trong lĩnh vực tài ngân hàng, chứng khoán và bảo hiểm vẫn được xem là mạch máu quan trọng của nền kinh tế.

Ở góc độ của ngành ngân hàng, ông Phan Thái Dũng, Cục phó Cục Công nghệ thông tin - Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, cho biết hiện nay, chi phí cho chữ ký số cá nhân vẫn còn khá lớn. Điều đó cũng là nguyên nhân khiến cho việc định danh điện tử hầu hết mới chỉ được sử dụng trong các giao dịch nội bộ ngân hàng hoặc các giao dịch của các doanh nghiệp mà chưa áp dụng rộng rãi được cho các khách hàng cá nhân vốn chiếm đa số trong các giao dịch của ngành này.
Còn theo ông Trần Công Quỳnh Lân - Phó Tổng giám đốc VietinBank, thời gian qua, mặc dù Ngân hàng Nhà nước đã cho phép khách hàng của VietinBank mở tài khoản ngân hàng từ xa, nhưng các giao dịch khác như cho vay, thanh toán với giá trị lớn… khách hàng vẫn phải gặp trực tiếp, vẫn phải ký văn bản giấy tờ.

Sự hạn chế về định danh cá nhân cũng là nguyên nhân dẫn tới việc số hóa chưa được thực hiện triệt để đối với các lĩnh vực tương tự bao gồm chứng khoán và bảo hiểm. Mặc dù đây cũng là những lĩnh vực đi đầu trong việc áp dụng công nghệ cao trong các giao dịch, nhưng việc mở tài khoản, ký kết hợp đồng vẫn phải thực hiện một số bước thủ công, trực tiếp…. Đây là những trở ngại lớn đối với các nhà đầu tư, khách hàng nhất là trong giai đoạn giãn cách xã hội bởi dịch bệnh.

"Với đặc thù riêng, nhu cầu sử dụng chữ ký điện tử trong lĩnh vực bảo hiểm là rất lớn. Tuy nhiên, việc này hầu hết mới chỉ được thực hiện một chiều, ví dụ như doanh nghiệp xuất hóa đơn điện tử hay cấp giấy chứng nhận bảo hiểm thì rất thuận lợi, nhưng trong những hợp đồng mang tính 2 chiều với khách hàng cá nhân thì còn rất nhiều khó khăn," ông Nghiêm Xuân Thái - Phó Tổng Giám đốc bảo hiểm PTI cho biết.

Chữ ký số cá nhân và những cơ hội

Phát biểu tại hội thảo, ông Nguyễn Huy Dũng, Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông, cho biết hiện nay, quá trình chuyển đổi số quốc gia đang diễn ra mạnh mẽ trên mọi mặt của đời sống xã hội. Quyết định số 749/QĐ-TTg về chương trình chuyển đổi số Quốc gia đến 2025, định hướng đến năm 2030 đã cụ thể các mục tiêu chuyển đổi số, trong đó lấy người dân là trung tâm.

Chính phủ khuyến khích người dân số hóa mọi hoạt động cá nhân, tuy nhiên tới thời điểm hiện nay, vướng mắc lớn nhất trong quá trình số hóa là đa phần người dân chưa có chữ ký số cá nhân. Do đó, việc phát triển chữ ký số từ xa cho cá nhân sẽ góp phần gỡ bỏ nút thắt quan trọng cuối cùng trong việc số hóa nền kinh tế.

"Hiện Bộ Thông tin và Truyền thông đã cấp phép cung cấp dịch vụ chữ ký số từ xa cho 3 doanh nghiệp, trong đó có VNPT. Tôi rất kỳ vọng các doanh nghiệp sẽ nhanh chóng triển khai mạnh mẽ dịch vụ này trong thời gian tới," ông Nguyễn Huy Dũng cho hay.

Theo ông Nguyễn Thiện Nghĩa, Phó Giám đốc Phụ trách Trung tâm Chứng thực điện tử Quốc gia (Bộ Thông tin và Truyền thông), từ trước đến nay, nhiều người vẫn có suy nghĩ cái gì tiện thì không an toàn, cái gì an toàn thì không tiện. Với chữ ký số cá nhân, chúng ta đang hướng tới việc vừa tiện vừa an toàn. Điều đó được đảm bảo bằng các giải pháp công nghệ cao, bao gồm chữ ký số từ xa.

Ông Nghĩa nhấn mạnh để được cấp phép cung cấp dịch vụ ký số từ xa, tất cả các doanh nghiệp đều phải trải qua những khâu thẩm định nghiêm ngặt từ cơ quan chức năng nên khách hàng hoàn toàn có thể yên tâm sử dụng dịch vụ.

"Khác biệt với giải pháp ký số thông thường sử dụng USB Token, khóa bí mật của chữ ký số từ xa SmartCA được lưu trữ tại trung tâm của nhà cung cấp. Tuy nhiên,việc kích hoạt khóa này lại trải qua những khâu rất chặt chẽ. Ngay cả tổ chức cung cấp dịch vụ ký số từ xa cũng không thể kích hoạt hộ hay ký hộ khách hàng được," ông Nghĩa nhấn mạnh.

Chia sẻ về loại hình ký số từ xa (Remote Signing), ông Ngô Hiên Hy, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn VNPT, cho biết nếu như 10 năm trước đây, chữ ký số sử dụng USB Token đã được đánh giá là hiện đại và an toàn nhất thì hiện nay, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật đã đem đến những giải pháp ưu việt hơn.

Với ký số từ xa SmartCA, khách hàng không còn bị phụ thuộc vào thiết bị vật lý như trước, có thể yên tâm vì mức độ an toàn rất cao, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của châu Âu (eIDAS), có thể ký trên đa nền tảng (bao gồm smartphone, tablet…), ký mọi lúc, mọi nơi ký theo lô và có tốc độ ký nhanh gấp nhiều lần so với các giải pháp ký số thông thường.

Để giúp cộng đồng, người dân dễ dàng tiếp cận tới dịch vụ này, VNPT cũng đã có những nghiên cứu để triển khai linh hoạt các gói ký số từ xa SmartCA với chi phí hợp lý, phù hợp với nhu cầu của từng đối tượng khách hàng./.

Minh Châu