Giải thưởng chính VinFuture Grand Prize trị giá 3 triệu USD (hơn 73 tỷ đồng) vinh danh 4 nhà khoa học: Giáo sư Martin Andrew Green (Australia) - tiên phong phát triển công nghệ bộ phát thụ động và tiếp điểm phía sau - PERC cho pin mặt trời; Giáo sư Stanley Whittingham (người Mỹ gốc Anh) - khởi xướng, khám phá ra nguyên lý hoạt động của pin Lithium-ion; Giáo sư Rachid Yazami (Maroc) - khám phá sự xen kẽ điện hóa thuận nghịch của các ion Lithium với than chì, nhiệt động lực học của quá trình sạc lẫn xả pin; Giáo sư Akira Yoshino (Nhật Bản) - tiên phong dùng muội than ở cực âm của pin Lithium-ion.

Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng trao Giải thưởng chính VinFuture 2023 cho 4 nhà khoa học

Ban Tổ chức VinFuture cũng dành một phút tri ân đặc biệt cố GS người Mỹ John Bannister Goodenough, nhà khoa học tiên phong phát triển oxit coban làm cực dương giúp pin Lithium-ion lần đầu tiên có thể sạc lại, đóng góp một phần quan trọng tạo nên sự thành công của công nghệ này.

Đây là các công trình đột phá chung sức tạo nên cuộc cách mạng về năng lượng xanh bền vững cho thế giới hiện tại. GS. Martin Green cùng nhóm nghiên cứu với công nghệ Bộ phát thụ động và Tiếp điểm phía sau (pin mặt trời PERC) đã phát triển và thúc đẩy hiệu suất chuyển đổi năng lượng từ 15% lên 25%, đồng thời đạt được hiệu quả ở cả những khu vực có điều kiện ánh sáng không thuận lợi. Kể từ khi được sản xuất đại trà vào năm 2012, pin mặt trời PERC đã chiếm tới 60% thị phần thị trường pin mặt trời trên toàn thế giới.

Trong khi đó, việc lưu trữ bằng pin Lithium-ion đã mở rộng phạm vi sử dụng năng lượng đến mọi khu vực địa lý ở mọi thời điểm, giúp người dân thuộc tất cả tầng lớp xã hội đều có thể tiếp cận năng lượng xanh và bền vững. Pin Lithium-ion chính là thành phần nền tảng cung cấp năng lượng cho hơn 15 tỷ thiết bị di động và 26 triệu xe điện trên toàn cầu. 

Hai cuộc cách mạng công nghệ đã đồng lực thúc đẩy, mở rộng và giúp đưa nguồn năng lượng sạch tiếp cận rộng rãi tới cuộc sống hàng ngày của nhiều người dân, thông qua việc chuyển đổi năng lượng mặt trời thành điện bằng pin mặt trời PERC và lưu trữ bằng pin Lithium-ion.

Phát biểu khi nhận giải thưởng, GS Martin Andrew Green bày tỏ sự cảm ơn các nhà khoa học trên toàn cầu, những người đã nỗ lực giúp chuyển dịch từ năng lượng hóa thạch sang năng lượng bền vững hơn. Ông cũng gửi lời cảm ơn tới hai nhà đồng sáng lập Quỹ VinFuture, "vì đã nhận thức tầm quan trọng công trình khoa học trong thay đổi cuộc sống người dân". 

Giáo sư Rachid Yazami - nhà khoa học Maroc - người đã khám phá ra sự xen kẽ điện hóa thuận nghịch của các ion Lithium với than chì và nhiệt động lực học của quá trình sạc và xả pin bày tỏ sự vui mừng khi nhận giải, đồng thời tin tưởng vào tương lai đầy triển vọng của công nghệ này. "Công nghệ lithium ion đã được sử dụng lượng lớn vào năm ngoái và ngày càng tăng lên qua các năm. Tương lai nằm ở việc phát triển xe chạy điện, và hy vọng lần sau tới Việt Nam tôi sẽ thấy thêm nhiều xe điện hơn và không khí ngày trong lành hơn Đó là điều tốt đẹp cho tương lai của chúng ta. Hãy cùng tin vào tương lai, chúng ta có thể làm được".

Trước phần trao giải thưởng chính, ngôi sao Katy Perry trở lại sân khấu với một tiết mục đầy ý nghĩa. Trong chương trình trao giải năm nay, Katy Perry trình diễn 3 ca khúc: Unconditionally, Roar và cuối cùng là Firework. Nữ ca sĩ muốn truyền tải thông điệp về tinh thần, ý chí mạnh mẽ của phái nữ và tình yêu vô điều kiện với đam mê khoa học, sáng tạo.

 

Tiết mục của Katy Perry

Giải Đặc biệt dành cho Nhà khoa học nữ

Giải đặc biệt dành cho nhà khoa học nữ thuộc về GS Susan Solomon (Viện Công nghệ Massachusetts, Mỹ), với khám phá cơ chế gây giảm tầng ozon ở Nam Cực, góp phần thúc đẩy nghị định thư Montreal - một nỗ lực quan trọng giúp giảm lượng lớn phát thải khí nhà kính trên toàn cầu.

Giáo sư Susan Solomon là nhà khoa học tiên phong trong lĩnh vực hóa học khí quyển, với những đóng góp đột phá giúp mở rộng hiểu biết của nhân loại về hiện tượng suy giảm tầng ozon và vai trò của chất chlorofluorocarbons (CFC) trong quá trình đó. Khởi nguồn từ những tính toán của Giáo sư Mario Molina và Sherwood Rowland năm 1974, giả thuyết về tác động của CFC lên tầng ozon được giới khoa học quan tâm rộng rãi và nghiên cứu trong nhiều năm. 

Tuy nhiên, phải đến năm 1986-1987, giả thuyết này mới được chứng minh một cách thuyết phục sau khi thực nghiệm tại Nam Cực của Giáo sư Solomon đã thu thập những bằng chứng tin cậy về lỗ thủng tầng ozon đặc biệt lớn gây ra bởi CFC tại khu vực này. Thực nghiệm cũng xác nhận các giả thuyết trước đó của bà về việc mật độ lớn của mây tầng bình lưu vùng Nam Cực đã tạo ra hấp dẫn điện từ với CFC. 

Các kết quả nghiên cứu thực nghiệm này sau đó đã thúc đẩy nỗ lực toàn cầu và dẫn đến sự ra đời của Nghị định thư Montreal. Đây là một trong những hiệp định quốc tế thành công nhất trong việc giải quyết vấn đề môi trường toàn cầu, giúp đạt được sự đồng thuận trên toàn thế giới để loại bỏ dần các chất gây hại cho tầng ozon như CFC.

Giáo sư Solomon cho biết bà cảm thấy may mắn khi 29 tuổi bắt đầu tham gia tìm hiểu lỗ thủng tầng ozone và hiện tại được có mặt ở lễ trao giải VinFuture để chia sẻ về dấu hiệu tầng ozone đang phục hồi. 

"Đây là kết quả của người dân toàn thế giới cùng chung tay kiểm soát chất hóa học gây hại tầng. Trong sự nghiệp, tôi may mắn khi có sinh viên, những đồng nghiệp, những giáo sư đã sát cánh với tôi và tôi có chồng tôi, những người thân trong gia đình. Cảm ơn những người đồng sáng lập Quỹ VinFuture. Giải thưởng đã góp phần tạo động lực cho các nhà khoa học nữ", Giáo sư Solomon cho biết.

 

Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà trao Giải Đặc biệt dành cho Nhà khoa học nữ

Giải Đặc biệt dành cho Nhà khoa học trong lĩnh vực mới

Giải đặc biệt dành cho nhà khoa học trong lĩnh vực mới được trao cho 4 nhà khoa học là GS Daniel Joshua Drucker; GS Joel Francis Habener; GS Jens Juul Holst; PGS Svetlana Mojsov, với khám phá vai trò của peptide là nền tảng cho các phương pháp điều trị bệnh tiểu đường và giúp thúc đẩy các liệu pháp điều trị mới đối với bệnh béo phì.

Phát biểu khi nhận giải thưởng, Giáo sư Daniel Joshua Drucker nói: "Sự công nhận này cũng chính là thành quả kết tinh của hàng nghìn nghiên cứu sinh, những tình nguyện viên tham gia thử nghiệm và bệnh nhân, những người tình nguyện tham gia thư nghiệm lâm sàng. Gần đây 1 tạp chí khoa học đã coi phát minh này là Phát minh của năm và GLP-1 tiếp tục là nền tảng cải thiện sức khỏe con người toàn cầu".

 

Các nhà khoa học được vinh danh ở hạng mục Giải Đặc biệt dành cho Nhà khoa học trong lĩnh vực mới

Giải Đặc biệt dành cho Nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển

Trước khi bước vào phần công bố trao giải, ông Phạm Nhật Vượng và bà Phạm Thu Hương đã lên sân khấu trao tặng loài hoa biểu tượng của Việt Nam thay cho lời tri ân gửi đến các thành viên của hội đồng giải thưởng VinFuture.

Ngay sau phần tri ân các thành viên Hội đồng Giải thưởng và hội đồng Sơ khảo, chủ nhân của các hạng mục giải thưởng lần lượt được hé lộ.

Giải đặc biệt dành cho nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển được trao cho GS Gurrdev Singh Khush (người Mỹ gốc Ấn Độ) và GS Võ Tòng Xuân (người Việt Nam), trị giá 500.000 USD.

Phát biểu khi được xướng tên, GS Gurdev Singh Khush nói: "Tôi vô cùng vinh dự được nhận giải thưởng danh giá này. Tôi đã có vinh dự được làm việc ở viện nghiên cứu lúa gạo quốc tế hơn 35 năm qua. Với những giống lúa chúng tôi phát triển cao hơn gấp 2 lần so với các giống truyền thống, qua đó giúp chúng ta thích ứng với cuộc cách mạng xanh. Xin cảm ơn đã vinh danh tôi".

Là người Việt Nam đầu tiên được trao giải VinFuture, GS Võ Tòng Xuân đã có phần phát biểu đầy xúc động: "Khi nhận giải thưởng danh giá này, thay mặt người vợ quá cố, đồng nghiệp, sinh viên của tôi tại trường Nông nghiệp - Đại học Cần Thơ, và hàng triệu người nông dân Đồng bằng Sông Cửu Long, tôi vinh dự và vui mừng với sự công nhận từ Hội đồng Giải thưởng VinFuture với nghiên cứu của tôi, cũng như sự ủng hộ mạnh mẽ trong việc đưa vào ứng dụng các giống gạo mới để đa dạng hóa sản xuất nông nghiệp đồng bằng sông Cửu Long. Nỗ lực này giúp đạt năng suất lúa cao hơn cũng như cải thiện sinh kế cho nông dân khu vực này. Vì thế chúng ta đã đóng góp vào sự vươn lên của Việt Nam, trở thành 1 trong 3 nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới".

GS Khush đã tiên phong tạo ra các giống lúa với khả năng kháng nhiều loại sâu bệnh, thời gian sinh trưởng ngắn, năng suất cao như IR8, IR36, IR64... Sự phát triển của các giống lúa sản lượng cao này đã góp phần cách mạng hóa ngành trồng lúa trên thế giới, giúp tăng sản lượng đáng kể, giảm chi phí, hạn chế phụ thuộc vào các chất hóa học độc hại. IR64 còn đóng vai trò là giống "cha mẹ" cho hàng nghìn giống lai trong nhiều thập kỷ, đóng góp to lớn cho an ninh lương thực toàn cầu.

GS. TS Võ Tòng Xuân là nhà khoa học hàng đầu về nông nghiệp Việt Nam. Ông được ví như "cha đẻ" của nhiều giống lúa ngon tại vựa lúa Đồng bằng sông Cửu Long. GS còn là chuyên gia nông nghiệp của Việt Nam, chuyên hỗ trợ vấn đề an ninh lương thực cho các nước trong khu vực.

Cuộc cách mạng trong nông nghiệp đã được thúc đẩy mạnh mẽ bởi nỗ lực của Giáo sư Võ Tòng Xuân trong việc phát minh và phổ biến giống lúa kháng bệnh, góp phần củng cố an ninh lương thực toàn cầu. Giáo sư Xuân đã đóng vai trò quan trọng trong việc phổ biến giống IR36 trên khắp các vùng thường xuyên bị sâu bệnh tấn công ở Đồng bằng sông Cửu Long và hợp tác với nông dân để áp dụng các kỹ thuật cấy ghép tiên tiến. Nhờ các sáng kiến này, Giáo sư Xuân đã thúc đẩy mở rộng khả năng tiếp cận với hạt giống lúa chất lượng và tăng cường sản lượng lúa gạo với chi phí thấp hơn mà không sử dụng hóa chất độc hại.

Đến những năm 1980, giống lúa IR36 đã được sử dụng trên toàn cầu với diện tích canh tác lên đến 11 triệu héc-ta. Đến năm 2000, việc phổ biến rộng rãi IR36 và các giống lúa khác đã góp phần đáng kể vào việc tăng năng suất lúa gạo, với sản lượng tăng lên đến 600 triệu tấn.

Ngoài IR36, IR64 đã được trồng rộng rãi trên 10 triệu ha trong vòng hai thập kỷ kể từ khi được đưa ra thị trường, tạo ra tác động tích cực đến cuộc sống của hàng triệu người trên toàn thế giới. IR64 được phổ biến lần đầu tiên ở Philippines vào năm 1985, ngay sau đó là ở Bhutan, Burkina Faso, Campuchia, Trung Quốc, Ecuador, Gambia, Ấn Độ, Indonesia, Mauritania, Mozambique, Việt Nam và các vùng Sahelian của Tây Phi. Đến năm 2018, IR64 và các thế hệ con cháu đã được trồng rộng rãi tại nhiều quốc gia và là giống lúa phổ biến nhất tại khu vực nhiệt đới Châu Á, chứng minh tính ưu việt và khả năng thích nghi đặc biệt của chúng.

 

Hai nhà khoa học được Giải thưởng dành cho Nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển

Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng dự lễ trao giải

Với chủ đề "Chung sức toàn cầu", mùa giải VinFuture 2023 tập trung tìm kiếm và vinh danh những công trình và phát minh quan trọng, góp phần giải quyết các thách thức lớn của nhân loại từ sức khỏe, lương thực, môi trường và năng lượng bền vững, cũng như ứng dụng của công nghệ trong mọi mặt của đời sống.

Lễ trao giải VinFuture năm nay có sự hiện diện của Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng; Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà và lãnh đạo ban, bộ, ngành Trung ương và các tỉnh, thành phố.

 

Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng phát biểu tại lễ trao giải

Trong bài phát biểu, Chủ tịch nước bày tỏ đánh giá về giải thưởng VinFuture: “Với tầm nhìn mang tính toàn cầu, cách tiếp cận “chung sức toàn cầu”, cổ vũ, tôn vinh những nhà khoa học có công trình nghiên cứu xuất sắc, công nghệ đột phá, mang tính ứng dụng cao, hướng đến cuộc sống tốt đẹp hơn cho nhiều người đã tạo ra sự kết nối rộng lớn với cộng đồng khoa học thế giới. Từ lần trao giải đầu tiên đến nay, với sứ mệnh “Khoa học phụng sự nhân loại” theo đuổi 4 giá trị cốt lõi là: Bình đẳng - Toàn cầu - Bền vững và Tiên phong, Giải thưởng đã phát triển liên tục về chất lượng, số lượng và sự đa dạng, cho thấy sức hấp dẫn, ảnh hưởng, uy tín quốc tế ngày càng tăng"

Về phía quỹ, có hai nhà sáng lập Quỹ VinFuture - ông Phạm Nhật Vượng, Chủ tịch tập đoàn Vingroup và phu nhân, bà Phạm Thu Hương - Phó Chủ tịch thường trực tập đoàn Vingroup.

 

Ông Phạm Nhật Vượng và bà Phạm Thu Hương tham dự lễ trao giải.

Sự kiện lễ trao giải VinFuture năm nay còn có sự góp mặt của Katy Perry, một trong những biểu tượng nhạc pop thập niên 2010. Ngoài ra còn có các nghệ sĩ của Việt Nam như nhạc trưởng Đồng Quang Vinh, NSƯT đàn bầu Lệ Giang, nghệ sĩ cello Phan Đỗ Phúc cùng dàn nhạc dân tộc Sức sống mới.

4 giải thưởng quan trọng có giá trị 4,5 triệu USD sẽ được trao tối nay

Phát biểu khai mạc, GS Sir Richard Henry Friend, Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng VinFuture chia sẻ: "Trong buổi tối ngày hôm nay, chúng ta sẽ cùng hân hoan vinh danh những người chiến thắng Giải thưởng VinFuture mùa thứ 3. Cùng nhau, chúng ta tôn vinh những bước tiến trong khoa học công nghệ đã mang lại sức khỏe, sự phồn vinh, thịnh vượng và nhiều lợi ích xã hội khác cho toàn thế giới. Sự kiện này là nguồn cảm hứng cho tất cả chúng ta trong việc nỗ lực tìm kiếm những giải pháp mới để đối mặt với các thách thức toàn cầu mà nhân loại đang phải đối mặt… 

Niềm vui của chúng tôi càng tăng lên khi hai trong số những Chủ nhân Giải thưởng Chính mùa đầu tiên, TS. Katalin Kariko và GS. Drew Weissman, đã được trao Giải Nobel Y Sinh năm nay".

 

GS Sir Richard Henry Friend, Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng VinFuture phát biểu khai mạc tại sự kiện.

Những tiến bộ trong khoa học và công nghệ không chỉ mang lại những điều bất ngờ mà còn cung cấp nhiều công cụ hữu ích mới mà chúng ta cần học cách sử dụng một cách hiệu quả. Trong Tuần lễ Khoa học Công nghệ VinFuture 2023, các nhà khoa học đã cùng nhau thảo luận sâu rộng về các lĩnh vực then chốt và đang phát triển mạnh mẽ như công nghệ bán dẫn, trí tuệ nhân tạo (AI)…

GS Friend nhấn mạnh, đội ngũ Quỹ VinFuture tại Hà Nội đã làm việc không mệt mỏi từ tháng 1 để hỗ trợ Hội đồng Sơ khảo và Hội đồng Giải thưởng. Năm 2023, giải thưởng VinFuture đã nhận được gần1,400 đề cử đến từ khắp các châu lục và từ mọi lĩnh vực đổi mới. Phạm vi tiếp cận toàn cầu này mang lại cho giải thưởng VinFuture một vị thế đặc biệt. 

Giải thưởng VinFuture do Quỹ VinFuture khởi xướng từ năm 2020. Đây là giải thưởng thường niên dành cho các phát minh khoa học công nghệ đột phá, có tiềm năng tạo ra thay đổi ý nghĩa trong cuộc sống của con người trên thế giới.

Lễ trao giải VinFuture 2023 chính thức diễn ra vào 20h10' ngày 20/12. Sự kiện này quy tụ đông đảo các nhà khoa học danh tiếng trên thế giới. Năm thứ ba tổ chức, VinFuture cho thấy sức nóng và uy tín vượt trội về cả số lượng và chất lượng. Mùa giải thứ ba nhận được 1.389 hồ sơ đề cử (tăng gấp 3 lần so với con số 599 từ mùa 1) đến từ hơn 90 quốc gia trên khắp 5 châu lục. Trong số này có 289 nhà khoa học thuộc nhóm 2% các nhà nghiên cứu đượcc trích dẫn nhiều nhất trên thế giới

Đông Hà